چرم طبیعی چیست؟ + نحوه تولید چرم طبیعی از پوست حیوانات

آیا تاکنون برایتان پیش آمده است که هنگام خرید کیف پول چرمی اصل و مرغوب یا پوشیدن پالتویی بی‌نظیر از چرم طبیعی گاو یا استفاده از انواع کیف های زنانه و مردانه چرمی و حتی انواع کمربند به این فکر کرده باشید که فرآیند و مراحل ‌تولید چرم چیست؟ این محصول بی‌نظیر، بی‌رقیب و اصیل که رد پای حضور تاریخی آن را می‌توان روی نقاشی‌های دیواری مصر باستان دید چطور تولید می‌شود؟ آیا برایتان جالب است بدانید که طرز تهیه چرم طبیعی چگونه است؟ چطور پوست حیواناتی مانند گاو، بز، گوسفند یا شترمرغ به چرمی تبدیل می‌شود که می‌توان آن را پوشید، به‌عنوان تزئینات یا روکش اتومبیل‌های لوکس استفاده کرد یا در صنایع کشتیرانی و هواپیمایی از آن بهره برد؟

حالا اگر واقعاً دوست دارید با نحوه تولید چرم طبیعی آشنا شوید در ادامه این مقاله با ما همراه باشید. ما به شما در خصوص تاریخچه چرم، فرآیند تولید چرم طبیعی، مراحل رنگ ‌آمیزی چرم و به طور کلی هر مطلب جذابی که در حوزه چرم‌سازی است، اطلاعات مفیدی ارائه خواهیم داد.

چرم چیست؟

چرم یکی از محصولات جانبی، مهم و ارزشمند در صنعت گوشت است. تولید انواع چرم طبیعی از پوست گاو، گوسفند، بز یا شترمرغ باعث شد که پوست‌هایی که پس از کشتار از بقایای حیوانات به جا می‌ماند به یک محصول بسیار مفید و بادوام تبدیل شوند.

فرآیند تولید چرم از پوست حیوانات پروسه‌ای طولانی، پیچیده و بسیار تخصصی است. اغلب کارخانه‌های دباغی چرم طبیعی در جهان متعلق به کسانی است که هنر چرم‌سازی را از پدران یا اجداد خویش آموخته‌اند. یعنی دانش تبدیل کردن پوست به چرم سینه به سینه به آنها منتقل شده است.

گرچه چندین دهه است که با ورود ماشین‌آلات صنعتی به هر کارخانه چرم سازی، تولید چرم طبیعی کمی ساده‌تر از قبل شده اما واقعیت آن است که این کار هنوز به شدت پیچیده و طولانی است و هفته‌ها طول می‌کشد که یک تکه پوست به چرمی تبدیل شود که بتوان آن را در صنایعی مانند پوشاک مورد استفاده قرار داد. در این قسمت سعی کردیم پاسخ کاملی به سوال چرم چیست و چرم از چی درست میشه بدهیم. در ادامه مقاله همراه ما باشید.

تاریخچه چرم و صنعت دباغی در جهان

 

چرم یکی از اولین تولیدات انسان بوده است. به این ترتیب صنعت دباغی صنعتی ارزشمند و کهن است که اجداد ما برای محافظت از تن و بدن خود آن را ابداع کرده و رشد داده‌اند.

نقاشی‌های دیواری و مصنوعات یافت شده در مقبره‌های مصر باستان با قدمت 5 هزار سال قبل از میلاد مسیح نشان می‌دهد که در آن زمان از چرم طبیعی برای ساختن صندل، لباس، دستکش، مشک آب و حتی پیچیدن مردگان استفاده می‌شده است. به همین دلیل به جرئت می‌توان گفت که انسان قرن‌هاست که چرم و کاربردهای مختلف آن را می‌شناسد.

اگر به این موضوع علاقه دارید پیشنهاد می‌کنیم مقاله تارخچه چرم در ایران و جهان را مطالعه بفرمایید.

تولید چرم از پوست گاو در میان رومیان نیز رواج بسیاری داشته است. آن‌ها از چرم برای ساختن کفش، لباس و تجهیزات نظامی از جمله سپر و زین اسب استفاده می‌کرده‌اند.

یافته‌های باستان شناسان نیز ثابت می‌کند که انسان همیشه از چرم برای ساختن ابزار، پوشیدنی‌ها، صندلی و پوشش‌های تخت روان بهره برده است.

صنعتی شدن جهان در قرن 18 و 19 میلادی سبب شد که مصارف چرم خام نیز گسترش پیدا کند. اختراع خودرو نیز روی پیشرفت صنعت دباغی تأثیر شگرفی داشته است. چرا که تقاضا برای تولید چرم‌های رنگی، نرم و سبک به‌منظور استفاده تزئینی به عنوان روکش اتومبیل‌های لوکس در این دوره به‌تدریج شکل گرفت. به همین دلیل اغلب کارخانه‌های قدیمی دباغی در جهان فارغ از قیمت دستگاه تولید چرم طبیعی، اقدام به خرید این دستگاه‌ها کردند تا بتوانند میزان تولید خود را افزایش داده و انواع چرم‌ها با کاربردهای مختلف را تولید کنند. البته در این زمان انواع چرم های صنعتی سوگو و غیره نیز روانه بازار شدند.

اکنون بد نیست به پرسش ابتدایی این مقاله باز گردیم تا بدانیم چرم از چه چیزی تهیه می‌شود و چگونه چرم تولید می‌شود؟ چرا که بی تردید آشنایی با مراحل تولید چرم که بسیار ظریف، پیچیده و طاقت فرساست ارزش این محصول را در نظر ما چندین برابر خواهد کرد.

طرز تهیه چرم از پوست حیوانات

یک تکه پوست برای این‌که در کارخانه چرم سازی تبدیل به چرم قابل استفاده‌ای شود مراحل ساخت چرم را که مراحل طولانی و پیچیده‌ای است را از سر می‌گذراند. همچنین به دلیل آن که چرم از پوست حیوانات مختلفی ساخته می‌شود، در فرآیند تولید چرم‌های مختلف تفاوت‌هایی وجود دارد. به طور مثال شاید تولید چرم از پوست شتر مرغ کمی ساده‌تر از ساختن چرم از پوست گاو باشد.
اما تقریباً هر پوستی برای تبدیل شدن به چرم این مراحل را از سر می‌گذراند:

1. انتخاب پوست سالم
2. تمیزکردن پوست
3. دباغی
4. فرزکاری
5. رنگرزی

در کارگاه تولیدی کیف چرم رادین نیز از چرم های طبیعی که با گذراندن این مراحل تولید شده اند استفاده می شود.

انتخاب پوست سالم

نخستین مرحله برای تبدیل شدن یک پوست به چرم این است که پوست‌های به جا مانده در کشتارگاه‌ها به شکل دقیقی بررسی شوند تا از میان آن‌ها پوست‌هایی انتخاب شود که در اثر مشکلاتی نظیر گزش حیوانات یا ضربه‌های شدید دچار آسیب‌دیدگی نشده باشند.

پوستی که به هر دلیل سوراخ شده باشد برای تبدیل شدن به چرم مناسب نیست.

سلامت پوست‌های انتخابی باید تا رسیدن به کارخانه چرم‌سازی حفظ شود. به همین دلیل در پروسه انتقال پوست به کارخانه تولید چرم طبیعی یا آن‌ها را نمک سود می‌کنند یا پوست‌ها را در یخچال‌های مخصوصی نگهداری می‌کنند.

تمیز کردن پوست

به محض رسیدن پوست‌های سالم به کارخانه تولید چرم طبیعی، مرحله تمیز کردن پوست‌ها آغاز می‌شود. در این مرحله باید هرگونه گوشت باقی مانده به پوست، مو، پشم، خاک یا نمک نگه‌دارنده با دقت از روی پوست پاک شود.

پوست گاو پس از تمیز شدن بسیار ضخیم است. به همین دلیل باید با دقت چند لایه از روی آن برش داده شود. هرکدام از این لایه‌ها برای تولید نوع خاصی از چرم مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور مثال پوست‌های پرزدار نزدیک به سطح برای تولید چرم نوبوک مورد استفاده قرار می‌گیرند و لایه‌های پایین‌تر برای تولید جیر کنار گذاشته می‌شوند.

برش زدن و تراش دادن چرم باعث می‌شود ضخامت چرم برای تولید محصول نهایی تنظیم شود. چرا که هر محصول چرمی نیازمند ضخامت خاصی است. به‌عنوان مثال چکمه‌ها یا زین‌های اسب سواری از چرم‌های ضخیم و کمی خشن تولید می‌شوند درحالی‌که برای تولید کیف چرمی، پالتو یا کمربند ضخامت کمتری از چرم مورد نیاز است.

رادین چرم انوع مختلفی از کمربند را تولید می کند برای مشاهده و خرید کمربند چرم طبیعی مردانه به فروشگاه مراجعه نمایید.

دباغی

پوست حیوانات یک ساختار پروتئینی دارد. در فرآیند دباغی ساختار پروتئینی پوست روی آن تثبیت می‌شود. تثبیت کردن این ساختار پروتئینی روی پوست باعث می‌شود چرم دوام بیشتری داشته باشد. همچنین زمانی که چرم در معرض مواد شیمیایی یا رطوبت مدام قرار می‌گیرد کمتر تجزیه شده و آسیب جدی نبیند.

پروسه دباغی چرم طبیعی در مراحل تولید چرم فرآیندی پیچیده است. در این مرحله تکه‌های پوست به تدریج و با زحمت زیاد تبدیل به چرم می‌شوند. نکته جالب توجه در خصوص دباغی چرم آن است که این مرحله مهم در فرآیند تولید چرم طبیعی در طول سالیان تغییر چندانی نداشته است. گرچه دستگاه‌های مدرن به کمک آن آمده‌اند اما هنوز هم تجربه حرف اول را در آن می‌زند.

برای آشنایی بیشتر در این زمینه مقاله دباغی چیست را مطالعه نمایید.

فرزکاری

دباغی اولیه با حفظ و متوقف کردن تجزیه پوست، پوست را به چرم خام تبدیل می‌کند. در این مرحله پوست به همراه نمک‌های مخصوصی موسوم به نمک‌های کروم (که جزو مواد چرم سازی است) یا نوع خاصی از یک ماده گیاهی در یک دستگاه خاص قرار داده شده و تا حداقل 8 ساعت می‌چرخد.

نمک مخصوص، ماده گیاهی خاص و چرخش طولانی، پوست را کوبیده و آن را نرم می‌کنند. پس از آن روغن‌های طبیعی مخصوص و چربی گاو به چرم اضافه می‌شود تا به آن قدرت و در عین حال لطافت بدهند.

پس از دباغی، پوست‌ها در دستگاه خاصی قرار می‌گیرند تا رطوبت اضافی موجود در آن‌ها توسط فشاری که غلتکی مخصوص به پوست‌ها وارد می‌کند از بین برود.

بعد از آن که پوست‌ها به تدریج خشک شد، آن را باتوجه‌به ویژگی‌هایی نظیر اشکالات ایجاد شده روی پوست به واسطه گزش سطحی حشرات دسته‌بندی می‌کنند. در این دسته بندی چرم‌های آنیلین و نوبوک در بالاترین سطح قرار دارند. درحالی‌که چرم روکش‌دار یا برجسته ممکن است کیفیت کمتری داشته باشند.

پس از دسته‌بندی پوست‌ها بر اساس کیفیت، آن‌ها را در یک پلاستیک مخصوص می‌پیچند تا به طور کامل خشک شوند.

پوست‌ها در این مرحله دارای لبه‌های نامنظمی هستند که باید تراشیده و یکدست شوند. پوست‌های یکدست شده با ضخامت یکنواخت و مشخص برای استفاده در تولید محصول نهایی دسته‌بندی می‌شوند. کناره‌های بریده شده چرم برای استفاده در تولید تسمه و سایر محصولات فرستاده می‌شوند.

بازنگری

در این مرحله اصلاح مجدد روی چرم‌ها انجام می‌شود تا مشخصات فیزیکی آن‌ها متناسب با کاربرد نهایی‌شان اصلاح شود.

چرم با نمک‌های کروم که یکی از مواد شیمیایی چرم سازی است، مواد گیاهی یا ترکیبی از این دو ترکیب می‌شود تا به یک بافت یکدست برسد. سپس پوست‌ها برای بار دوم در دستگاه رطوبت‌گیر قرار می‌گیرند تا خیسی باقی مانده در آن‌ها از بین برود.

در مرحله بعد پوست‌ها در خلأ خشک می‌شوند. البته شاید یک کارخانه تولید چرم طبیعی ترجیح دهد که این کار را در هوای باز یا اتاق گرم انجام دهد.

برای خشک شدن در خلأ، پوست‌ها روی یک سطح صاف و با درجه حرارت کنترل شده قرار می‌گیرند. خشک کردن چرم در خلأ باعث می‌شود چیزی در حدود 5 درصد از حجم آن کاهش پیدا کند. اما درصورتی‌که چرم‌ها در هوای آزاد خشک شوند، از روی چیزی شبیه طناب آویزان می‌شوند که در اثر مجاورت با باد و نور خورشید به طور طبیعی خشک ‌می‌شوند که در این صورت حجم اولیه آن‌ها تغییر خاصی نخواهد داشت.

پس از این مرحله چرم‌ها برای رنگرزی آماده می‌شوند. برای این منظور چرم‌ها به شیوه خاصی ماساژ داده می‌شوند تا نرم ‌شوند. سپس کار لکه‌گیری روی چرم آغاز می‌شود. پس از لکه‌گیری پوست، روی آن ماده سفید کننده خاصی ریخته می‌شود که پایه مناسبی برای رنگرزی چرم ایجاد کرده و وضوح و یکنواختی خوبی برای پذیرش رنگ نهایی روی آن فراهم می‌کند. پس از این نوبت مرحله رنگ آمیزی چرم است.

برای دیدن انواع کیف دستی زنانه چرم به صفحه ی دیگری از رادین چرم مراجعه کنید.

رنگرزی چرم

در این مرحله به چرم رنگ بخشیده می‌شود. به دلیل مصرف روز افزون چرم در انواع پوشیدنی‌ها و سایر صنایع، اکنون هر کارخانه چرم‌سازی مجهز به انواع رنگ در طیف‌های گوناگون برای رنگ کردن چرم‌ خام است.

مرحله رنگرزی چرم نیز بسیار طولانی است. پوست‌ها در سطل‌های بزرگ رنگ قرار داده می‌شوند و پس از حداقل 8 ساعت که در آن ماندند به طور کامل بررسی می‌شوند تا صد در صد از رنگ اشباع شده باشند.

شرط کامل رنگ گرفتن چرم این است که هیچ رنگی در سطل باقی نمانده باشد و آب باقی مانده در سطل کاملاً شفاف باشد.

پس از این مرحله پوست یا همان چرم‌های رنگ گرفته دوباره در هوا یا خلأ خشک می‌شوند. سپس به این پوست‌های خشک شده بخار زده می‌شود تا دوباره مرطوب شوند و قدرت شکل پذیری، انعطاف و برش داشته باشند و به این ترتیب رنگ های مختلف کیف چرم مردانه و زنانه به وجود می آید.

مرحله نهایی تولید چرم

در این مرحله باید ظاهر نامناسب و ناهماهنگ چرم، صاف و یکدست و بدون لکه شود. همچنین چرم براقی لازم را به دست آورد. در این مرحله چرم، نرمی و لطافتی به دست می‌آورد که آن را برای شکل دادن به هر فرمی برای خلق هر محصولی آماده می‌کند.

در این مرحله چرم‌ها یک بار اتو می‌شوند تا هر چین و چروک احتمالی روی آن‌ها از بین برود. حالا دیگر چرم‌ها آماده هستند که به دست چرم دوزانی سپرده شوند که قادرند از این محصول ارزشمند انواع کیف، کفش، پالتو، بارانی، روکش اتومبیل یا هر چیز دیگری را تولید کنند.

برای شناخت بهتر کیفیت چرم، پیشنهاد می‌کنیم مقاله: تشخیص چرم اصل را مطالعه بفرمایید.

 

آیا ساخت چرم در خانه امکان‌پذیر است؟

اکنون‌که با مراحل تولید چرم طبیعی آشنا شدید و دریافتید که دباغی چرم پروسه‌ای طولانی و دقیقی دارد و ابزارهای مربوط به آن چندان پیچیده نیست، آیا این پرسش برایتان پیش نیامده که آیا ساخت چرم در خانه امکان‌پذیر است یا خیر؟

پاسخ این است که بله! شما با طی‌کردن مراحل زیر می‌توانید به تولید چرم طبیعی در منزل بپردازید. البته این‌که ابعاد کار شما به چه میزان بزرگ باشد بستگی به فضای کاری و امکانات شما دارد. به‌هرحال موضوع مهم این است که می‌توان به ساخت چرم در خانه فکر کرد و آن را عملی ساخت.

آموزش ساخت چرم در خانه

1- فضای مناسب این کار را آماده کنید

پروسه دباغی چرم طولانی است و پوست تا مدت‌ها بوی تند و نامطبوعی دارد؛ بنابراین پیش از هر کاری ابتدا فضای کاری مناسبی که یا باز باشد یا تهویه قوی و مناسب داشته باشد را انتخاب کنید.

2- یک میز باریک و بلند تهیه کنید

چرم در مراحل مختلف نیاز به آویزان شدن دارد. برای این کار باید یک میز باریک و بلند در اختیار داشته باشید.

3- یک تشت بزرگ برای خیس کردن چرم نیاز دارید

برای شروع کار دباغی لازم است پوست چند روزی در آب خیس بخورد. به یک تشت بزرگ نیاز دارید تا چند روز پوست را در آب بخوابانید.

4- با یک تیغه محدب روی چرم را بتراشید

بعد از آن که پوست به حد کافی خیس خورد و پشم روی آن نرم شد باید با یک تیغه محدب روی آن را بتراشید. پوست را روی میز پهن کنید و با دقت و حوصله گوشت باقی مانده، لایه‌های چربی، مو و پشم روی آن را جدا کنید.

5- پوست را در محلول آب و آهک بخوابانید تا موی اضافه از آن جدا شود

در این مرحله برای آن که مطمئن باشید مویی به پوست باقی نمانده باید مدتی آن را در محلول آب و آهک بخوابانید.
باید حدود 2 فنجان آهک را با 3.8 لیتر گالن آب مخلوط کنید. سپس پوست را 1 تا 2 هفته در آن قرار دهید. سپس پوست را از محلول خارج کرده و دوباره با حوصله روی آن را بتراشید.

6- پوست را خشک کنید تا لایه اپیدرم یا چربی زیری آن از بین برود

ممکن است در مرحله قبل تصور کنید که پوست کاملاً تمیز شده، اما هنوز زیر آن پر از چربی میان بافتی است. پس باید اجازه دهید که به طور کامل خشک شود. سپس آن را با کاغذ مخصوص سمباده صیقل دهید.

7- چرم را به مدت 9 ماه در محلول آب و شاه بلوط بخوابانید

این مرحله که همان برنزه کردن چرم است مرحله‌ای طولانی و حساس است. برای آن که چرم را برنزه کنید باید آن را به مدت 9 ماه در محلول آب و شاه بلوط کهنه بخوابانید.
نباید از شاه بلوط تازه برای این کار استفاده کنید. به دنبال شاه‌بلوط‌های کهنه باشید که در اطراف درخت‌های بلوط روی زمین افتاده‌اند. سپس در یک ظرف پلاستیکی بزرگ شاه‌بلوط‌ها را در آب ریخته و پوست تمیز را درون آن بیندازید.
برای حصول نتیجه بهتر، محلول آب و شاه بلوط را هر 3 ماه یک بار عوض کنید و گاهی پوست را در ظرف هم بزنید. این محلول به تدریج به ریزترین لایه‌ها و درزهای پوست نفوذ کرده و آن را آماده استفاده می‌کند.

8- پوست را از محلول خارج کرده و آن را خشک کنید

حالا نوبت آن است که پوست را خشک کنید. باید آن را در جایی آویزان کنید که هر دو طرف آن باز بوده و در معرض نور خورشید قرار بگیرد. در این مرحله باید پوست را با یک چوب گرد مانند وردنه مالش داد. این کار در چرم کشش ایجاد کرده و آن را نرم می‌کند.

9- چرم را در معرض دود آتش قرار دهید

این مرحله از کار اختیاری است. اما می‌توانید برای داشتن چرمی مرغوب‌تر آن را در معرض دود آتش قرار دهید. باید مراقب باشید که چرم زیادی گرم نشود و حرارت آن را نسوزاند.

10- روی چرم روغن مخصوص بمالید

حالا چرم کاملاً خشک و آماده است. روی آن روغن مخصوص چرم بمالید و از داشتن یک‌تکه چرم طبیعی حاصل دست خودتان لذت ببرید. اگر این نکته را فراموش کنید به تدریج علتی برای پوسته شدن چرم می شود.
این‌همه کاری است که در یک کارخانه تولید چرم طبیعی که محل آن منزل شماست قابل انجام دادن است. دباغی چرم بیشتر از آن که نیاز به ابزارهای پیچیده و گران قیمت داشته باشد، نیازمند تجربه و صبوری است.

آیا اکنون ‌که با مراحل و چگونگی تولید چرم آشنا شدید اهمیت این محصول در نظرتان چند برابر نشد؟ حالا که می‌دانید یک تکه پوست چه مراحلی را از سر می‌گذراند و ده‌ها نفر چندین ساعت روی آن کار می‌کنند تا از آن چرم بسازند باعث نمی‌شود که چرم و کالاهای چرم برای شما ارزشمندتر شود؟ اکنون هر زمانی برای خرید کیف چرم یا سایر محصولات چرمی اقدام کنید، این مقاله را به خاطر خواهید آورد و قدر آن را بیشتر خواهید دانست و نکات نگهداری از پالتو چرم  یا سایر محصولات چرمی را بهتر رعایت خواهید کرد.